Emniyet hizmetleri sınıfı mensuplarının rütbeleri 3201 sayılı Emniyet Teşkilatı Kanununun 13’üncü maddesinde sayılmıştır. Buna göre tabanda polis memuru vardır. Sırasıyla komiser yardımcısı, komiser, başkomiser, emniyet amiri, dördüncü sınıf emniyet müdürü, üçüncü sınıf emniyet müdürü, ikinci sınıf emniyet müdürü ve birinci sınıf emniyet müdürü rütbeleri gelir. Tavanda ise Emniyet Genel Müdürü vardır.
Bu rütbe adlarının, tek sözcük yerine, birden çok kelimenin bir araya gelmesiyle elde edildiği görülür. Örneğin ‘üçüncü sınıf emniyet müdürü’ derken bir rütbeyi 4 sözcük ile ifade etmek zorunluluğu vardır.
Bu yazımızın konusunu, emniyet teşkilatında kullanılan uzun rütbe isimlerinin yerine -bileşik olsa da- tek sözcük kullanılması önerisi oluşturacaktır.
Kuşkusuz önerilen yeni isimler, öncelikle garipsenecektir. Yılların alışkanlığı yerine, insanların yeni bir oluşuma alışmaları pek kolay olmayacaktır.
Ancak şu örnekleri yeniden tahlil ettiğimizde, yeni rütbe isimleri hakkında daha iyimser düşünülebilir:
Polis otolarının bir renk olmadığı yılları düşünelim. O yıllarda çok sayıda polis otosu yoktu ama mevcut otoları Emniyet Müdürlükleri bahçesinde sıraladığımızı düşünelim. Çeşitli marka ve modellerde, birbiriyle ilgisiz bir sürü demir yığını yan yana. Şimdi ise birbirine benzer marka ve modellerle, bir de renkleri, amblemleri, yazıları aynı biçimde sıralanmış otolar..
İkinci örnek olarak telsiz kod numaralarını gösterebiliriz. Eskiden birimler arasında birbirine karışmış telsiz kod numaraları mevcutken şimdi daha kolay ve anlaşılır telsiz kod sisteminin getirilmiş olması..
Üçüncü örnek olarak şube adlarını gösterebiliriz. Birinci şube, ikinci şube, üçüncü şube gibi adlandırmalar varken şimdi terörle mücadele şubesi, asayiş şubesi, personel şubesi gibi yapılan işin niteliğiyle anılmasının pratikte daha yararlı olduğu kaçınılmaz bir gerçek olarak ortadadır.
Dördüncü örnek olarak yeşilin her tonunda resmi elbise giydiğimiz, tabancayı çoğu kere zincirler de kullanarak dizlerimize kadar salladığımız lacivert öncesi dönemi gösterebiliriz.
Tuhaftı, değil mi..?
Belki ilk başta yadırgayacağız ama yeni rütbe isimlerine alışınca, eski rütbe isimlerini de o şekilde garipseyerek anımsayacağız.
Benzer bir örnek de savcılık kurumunda yaşanmıştır. Her ilin ya da ilçenin bir Cumhuriyet savcısı varken bir de savcı yardımcıları vardı. Şimdi ise o ilin ya da ilçenin bir Cumhuriyet başsavcısı ve de Cumhuriyet savcıları var. Yani “yardımcı” sözcüğü kaldırılmış oldu.
Yeni rütbe isimlerini seçerken “emniyet” sözcüğünden hareketle yola çıkmak daha uygun olabilirdi. Ancak Arapça kökenli “emniyet” kelimesinin önüne ve sonuna takı getirilemediği için bunun yerine Türkçe olan “güven” sözcüğünün kullanılması isabetli olacaktır. Çünkü yasanın saydığı uzun rütbe isimleri yerine, Türkçe olan bu sözcükten, kısa ve kullanımı daha kolay rütbe isimleri türetilebilirdi.
Yeni rütbe isimleri bu yazıda telaffuz edilecektir. Ama daha isabetlilerinin de var olabileceği varsayımı her daim göz önünde bulundurulmalıdır. Önerilecek yeni rütbe isimleri olursa, üniversitelerimizin Türkçeci uzmanlarının da görüşü alınarak değerlendirilmelidir.
“Polis” sözcüğü, ülkemizin de girme aşamasında olduğu Avrupa Birliği ülkeleriyle uyum sağladığı için anlamlıdır.
Ancak her dönemde sayısal sıkıntısı çekilmiş ve çekilmekte olan komiser yardımcısı sorununa çare olması bakımından polis memuru ile komiser yardımcısı arasında bir sınıf tahsis edilmeli ve adına “başpolis” denilmelidir. Aslında bu durum günümüzde, “grup amir vekili” ya da “ekip amir vekili” diye kıdemli polis memurlarından seçilerek zımnen yapılmaktadır. Az bir kümeyi oluşturan amir sınıfından sorumlu tayin etmenin sıkıntısı çekilirken, kümenin çoğunluğunu oluşturan memur sınıfından “Başpolis” seçilerek hem amir sınıfına alternatif getirilmiş olur, hem de yetenekli polislerin ön plana getirilmesi fırsatı yaratılarak polis memurları arasında kalitenin artırılması sağlanmış olur. Başpolisin nasıl seçileceği, görev ve yetkilerinin ne olacağı mevzuatla düzenlenmeli ve yasallık kazandırılmalıdır.
Önceki yıllarda komiser muavini de denilen komiser yardımcısı rütbesi iki kelimeden müteşekkil olup astların hitapları sırasında komiser rütbesi ile karışıklığa yol açabilmektedir. Astlar, “komiser yardımcım” yerine “komiserim” diye hitap etmektedir. Bu itibarla komiser yardımcısı yerine, bileşik de olsa tek bir sözcüğün kullanılması uygun olabilirdi.
Komiser sözcüğünün de polis sözcüğü gibi uluslararası bir geçerliliğinin olduğunu düşünerek ve de “yardımcı” sözcüğünü ortadan kaldırmak amacıyla komiser yardımcısı yerine komiser, halen kullanılmakta olan komiser rütbesi yerine de “yarkomiser” isimleri kullanılabilir. Başkomiser rütbesi, “serkomiser” olarak anılabilir.
Bununla beraber “güven” sözcüğünün önüne ve sonuna getirilecek başka takılarla, bu üç sınıf rütbeye başka yeni isimler de bulunabilir.
Öte yanda, emniyet amiri rütbesi içinde yer alan “amir” sözcüğü, yanlış anlamalara yol açmakta, kimi zaman müdür kavramından daha büyük bir çağrışımı ifade edebilmektedir.
Bu nedenle iki ayrı sözcükten ibaret bu rütbe ismi yerine de “ergüven” adı kullanılmalıdır.
Birinci sınıf, ikinci sınıf, üçüncü sınıf, dördüncü sınıf gibi derecelerle insanlara yakıştırılan sıfatlar, küçültücü davranışlara yol açabilmektedir. Bireyin öneminin en üst düzeye yükseldiği çağımızda daha modern rütbe adlarının belirlenmesinin ve benimsenmesinin zamanı gelmiştir düşüncesindeyiz.
Müdürlük rütbelerinde de, yine güven sözcüğünden hareketle, dördüncü sınıf emniyet müdürü yerine “aygüven” adı kullanılabilir.
Buna bağlı olarak, üçüncü sınıf emniyet müdürü yerine “baygüven”, ikinci sınıf emniyet müdürü yerine “yargüven”, nihayet birinci sınıf emniyet müdürü yerine de “sergüven” ismi uygun olabilir.
Ayrıca genel müdürlüğümüz makamı için “Emniyet Genel Müdürü” yerine “Güvenlik Genel Müdürü” ibaresi kullanıldığında isabet kaydedilmiş olacaktır.
3201 sayılı Emniyet Teşkilatı Kanununun 55’inci maddesinde rütbelilerden söz edilirken “polis amirleri” ifadesi kullanılmıştır.
Uygulamada ast personel tarafından komiser sınıfı için “komiserim”, emniyet amiri sınıfı için “amirim”, müdür sınıfı için “müdürüm” şeklinde hitap kullanılmaktadır. Mademki 55’inci madde, bütün rütbelileri “amir” diye nitelendiriyor, o halde herkes bir üstüne “amirim” diye tek sözcükle hitap etmelidir. Çok zorunlu olmadıkça rütbe isimleri ile hitap olmamalıdır.
İl emniyet müdürleri için, ildeki öteki daire müdürleri ile uyumlu olsun diye “müdürüm” ifadesi kullanılabilmelidir.
Hem de il emniyet müdürü ile ildeki öteki emniyet müdürü rütbeliler karıştırılmamış olur.
Rütbe isimlerini bir kere de alt alta görmek suretiyle özetlediğimizde, en alt rütbeden yukarıya doğru şu tablo ile karşılaşmış oluruz:
Polis : Polis memuru
Başpolis : Yeni bir unvan
Komiser : Komiser yardımcısı yerine
Yarkomiser : Komiser yerine
Serkomiser : Başkomiser yerine
Ergüven : Emniyet amiri yerine
Aygüven : Dördüncü sınıf emniyet müdürü yerine
Baygüven : Üçüncü sınıf emniyet müdürü yerine
Yargüven : İkinci sınıf emniyet müdürü yerine
Sergüven : Birinci sınıf emniyet müdürü yerine.
Şu anda bir emniyet amirini “ergüven” diye anmak biraz tuhaf gelebilecektir. Ya da ikinci sınıf emniyet müdürüne “yargüven” demek...
Toplumumuzda yeniliklere alışabilmek zor gibi görünse de, zaman içinde uyum sağlandığı yukarıda anlatılan dört örnekte görülmüştür. Hatta sorun çıkmadığı gibi, “iyi de oldu” denilmiştir.
Uygulamaya geçilmesi halinde telaffuzu zor ve incitici çağrışımlar son bulacak ve Türkçemiz adına güzel şeyler yapılmış olacaktır. 2003
Hiç yorum yok :
Yorum Gönder